De steun die wij tijdens de trektocht hebben ontvangen, voelen wij nu nog onverminderd van onze achterban. Ons is al duidelijk dat jullie willen dat de schaapskuddes behouden blijven. Maar hoe moet dat financieel? Die vraag is net zo ingewikkeld als de financiering van schaapskuddes in het verleden. Om de zakelijke kant te verhelderen, hebben we kort de geschiedenis van subsidies en regelgeving rond schaapskuddes voor jullie samengevat.
In 1999 ging het Programma Beheer van start, een nieuw systeem van vergoedingen voor natuurbeheer. De sector heeft bij de toenmalige staatssecretaris Geke Faber van Landbouw aan tafel gezeten, omdat de vergoeding volgens dit programma bij lange na niet toereikend was voor een terreineigenaar om een schaapkudde voor heidebeheer in te huren. Zij heeft toen Alterra opdracht gegeven om nut, noodzaak en kosten van een gehoede schaapskudde te onderzoeken. Dat leidde in 2003 tot het Alterra-rapport 735 Schaapskuddes in natuurbeheer, waaruit blijkt dat schaapskuddes niet alleen cultuurhistorische, maar ook ecologische waarde hebben. Deze ontwikkelingen hebben bij de herziening van Programma Beheer in 2005 geleid tot het Besluit Natuurbeheer Schaapskuddes (BNS). Dit houdt in dat de eigenaar van een schaapskudde bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit een vergoeding kon aanvragen die als basis zou dienen naast gelden van de terreineigenaren.
Met de decentralisatie in 2008 is het Programma Beheer met de BNS en bijbehorende gelden (voor drie jaar) overgegaan naar de provincies in de vorm van het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Bij deze hervorming is de schaapskudde in Winterswijk tussen wal en schip gevallen en krijgt sindsdien geen subsidie meer. Op 1 januari 2011 liep het Programma Beheer definitief af. Het zou vervangen worden door Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer, dat over een toeslag beschikte die terreineigenaren konden aanvragen om de kosten van schaapskuddes te dekken. Inmiddels hadden echter de bezuinigingen toegeslagen en discussies tussen het Rijk en de Provincie leidden ertoe dat per 1 januari 2011 de BNS stopte, zonder dat daar iets voor in de plaats kwam. De provincie Gelderland heeft (op aandringen van de sector) in 2011 en 2012 de BNS in stand gehouden. Voor 2012 geldt dat indien het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie wel zou uitbetalen, de herders het bedrag aan de Provincie zouden terugstorten. Er was namelijk inmiddels een motie aangenomen om de BSN vanuit het rijk te continueren. Het geld dat demissionair staatsecretaris Bleker onlangs ter beschikkingstelde naar aanleiding van deze motie, is daarom voor de schaapherders in feite een sigaar uit eigen doos. Helaas voor de kuddes heeft Bleker bovendien besloten dit bedrag alleen voor 2012 beschikbaar te stellen.
En nu de toekomst
Nadat de strijd tussen het ministerie en de Provincie beslecht was, hebben de terreineigenaren en de Gelderse Natuur en Milieu Federatie in een manifest van 21-3-2012 afgesproken hoe ze het natuurbeheer tussen 2011 en 2015 gaan uitvoeren. De toeslag voor schaapskuddes is weggevallen en op de BNS wordt 12,5 tot 25 procent bezuinigd. Samen met de bezuinigingen van de terreineigenaren geeft dat voor ons geen toekomst. Voor 12 september 2012 ligt het manifest ter goedkeuring bij Provinciale Staten, de politiek is met zomerreces en is dus niet bereikbaar, terwijl onze toekomst alleen maar donkerder wordt.
Tip voor de Provincie
Uit kostenberekeningen blijkt dat de gehoede schaapskudde goedkoper is dan plaggen, wat nu vaak gedaan wordt. De bottelnek is dat voor plaggen speciale subsidie aangevraagd kan worden – in tegenstelling tot de gehoede schaapskudde van vandaag de dag – en plaggen daardoor minder drukt op het onderhoudbudget van de terreineigenaren. Uit recentelijk onderzoek blijkt plaggen wel een verschraling oplevert – wat ook de bedoeling is – maar daarnaast een afname van de biodiversiteit en het bodemleven. Begrazing door schapen leidt ook tot verschraling en zorgt bovendien voor verhoging van de biodiversiteit. Dus waarom zou je plaggelden niet inzetten voor begrazing??????
